Antwoord: het gebrek extern aan onafhankelijk toezicht op politie, met bijbehorende transparantie en een publieke verantwoording daarover.
Gepubliceerd: 28 Sep 2017
In het NRC werd een onderzoek besproken dat in opdracht van het WODC werd uitgevoerd. Zie download hieronder.
De onderzoekers wilden een antwoord op de vraag: “wat is de grootste lacune van toezicht op strafvorderlijk overheidsoptreden in Nederland?” Om die vraag te beantwoorden hebben zij 20 rechters, officieren van justitie en advocaten geïnterviewd, daarnaast hebben zij het Nederlandse rechtsstelsel vergeleken met dat van België.
Onze blik
Wij hebben dit onderzoek gelezen met in gedachten de 14 doden als gevolg van politieoptreden in 2016 (9 doden) en 2017 (tot nu toe 5 doden). Hiervoor is - vooralsnog - geen enkele agent door het Openbaar Ministerie vervolgd. Het is belangrijk dat agenten ter verantwoording geroepen worden bij de rechter voor hun gedrag. Daarnaast is het belangrijk dat beleid en instructies worden aangepast, om incidenten in de toekomst te voorkomen.
OM valt onder de minister
Hoe is het Nederland eigenlijk georganiseerd? We lezen: “de korpschef heeft de leiding over de nationale politie. De inzet van agenten voor strafrechtelijke handhaving valt onder het gezag van het Openbaar Ministerie.” Het OM beslist of agenten vervolgd moeten worden voor bijvoorbeeld de dood van Raymond, Bekim of Umaru.
We lezen verder: “het Openbaar Ministerie ressorteert onder de minister van Veiligheid en Justitie, en de politie onder het Openbaar Ministerie en tevens onder de minister.” Oftewel het OM valt onder de minister van Veiligheid en Justitie, waar uiteindelijk diezelfde agenten ook onder vallen.
Conclusie onderzoekers
De onderzoekers zijn bijzonder kritisch. Ze schrijven: “de voortschrijdende verzelfstandiging en de sterkere centrale sturing die met de invoering van de Nationale Politie gepaard ging, roept fundamentele vragen op over de mogelijkheden tot een extern onafhankelijk toezicht op politie, met een grote transparantie en een publieke verantwoording daarover, principiële uitgangspunten binnen de democratische rechtstaat." In gewone mensentaal: een extern toezichtsorgaan dat de politie en het Openbaar Ministerie controleert bestaat niet in Nederland, terwijl dat cruciaal is.
Onze reactie
Wij trekken uit het onderzoek de conclusie dat het Openbaar Ministerie niet onpartijdig, niet onafhankelijk en niet gezien kan worden als een externe toezichthouder. Over de Rijksrecherche zegt een geïnterviewde: "onder het directe gezag en beheer van het College van procureurs-generaal, de landelijke leiding van het OM, verricht de Rijksrecherche met distantie onpartijdig onderzoek." Dat mag zo wezen: uiteindelijk besluit het OM of een agent vervolgd wordt en niet de Rijksrecherche. Bovendien: hoe goed is het werk van de Rijksrecherche, gezien de kritiek in Zembla rondom het dossier van de overleden Cyprian?
Tekening via Ingrid